Kościół pw. św. Wojciecha w Świętym Wojciechu gm. Międzyrzecz, pow. międzyrzecki
Wieś Święty Wojciech, położona jest na prawym brzegu Obry, na nizinnym terenie, w odległości około 1,5 kilometra od Międzyrzecza. Jest to niewielka miejscowość wykształcona ostatecznie w układzie ulicowo-placowym. Jednorodna zabudowa wsi skupia się wokół placu, przy którego wschodniej stronie, na skarpie rzecznej, wzniesiono kościół. Niewielki plac przykościelny przeznaczony był niegdyś na cmentarz, po którym zachowały się nieliczne nagrobki. Obecnie teren jest uporządkowany ze starodrzewem.
Historię miejscowości determinuje założenie przez Bolesława Chrobrego w 1001 r., klasztoru benedyktynów – pierwszego na ziemiach polskich eremu. Miejsce to łączone jest z męczeńską śmiercią Pięciu Braci Męczenników w 1003 r. Według Kroniki ietmara z 1005 r., erem, jak również wieś, położone były w pobliżu Międzyrzecza i stanowiły jego własność. Niezależnie od słuszności i precyzji przyjętej lokalizacji klasztoru, wzmianka o wsi z 1259 r. mówi o objęciu miejscowości przywilejem immunitetowym przez Bolesława Pobożnego. Przywilej ten traktuje także o kościele istniejącym we wsi i o jego rektorze – villa ecclesie s’Adalberti. Od roku 1259 miejscowość stanowi własność biskupstwa poznańskiego. Z czasem znaczenie parafii w Świętym Wojciechu zostaje zmniejszone na rzecz kościoła w Międzyrzeczu, tak iż na początku XVI w. oficjalnie zostaje on podporządkowany parafii międzyrzeckiej, a dotychczasową własnością plebańską zarządza czynszowy kmieć. Wkrótce jednak, bo już w roku 1551 parafia zostaje przywrócona z intencji biskupa poznańskiego Benedyktyna Izdebskiego. Plebanem zostaje wówczas Szymon z Pszczewa. W 1580 r. kościół w Świętym Wojciechu na krótko, bowiem tylko do roku 1603, został przejęty przez protestantów. Przeprowadzona w roku 1724 lustracja biskupia podaje, iż istniejąca w miejscowości drewniana świątynia jest w bardzo złym stanie. Zapewne to było przyczyną wzniesienia nowej budowli. Istnieją różne zdania na temat dokładnej daty jej budowy. Podawany w niektórych publikacjach rok 1768, niestety nie został poparty przytoczeniem źródeł. Najbezpieczniejsze zatem wydaje się przyjęcie, iż kościół wzniesiono w 2. poł. XVIII w., przed rokiem 1793, kiedy to dochodzi do drugiego rozbioru Polski. Wzniesiona świątynia powstała z fundacji miejscowej gminy. Do nowej budowli wprowadzono wcześniejsze, późnogotyckie dzwony, z których jeden zachował się do dnia dzisiejszego. Po drugim rozbiorze Polski miejscowość weszła w skład państwa pruskiego a następnie Rzeszy Niemieckiej. W krótkim okresie, od 1807 do 1815 r., wieś przynależała do Księstwa Warszawskiego. Po roku 1815 Święty Wojciech administracyjnie związany został z Prowincją Poznańską a następnie z Marchią Graniczną Prusy Zachodnie. Z okresu tego nie posiadamy informacji na temat ewentualnych remontów kościoła, chociaż daty zachowane na elementach konstrukcji zawieszenia dzwonu wskazują, że być może prowadzono bliżej nieokreślone prace przy obiekcie w latach 1840 i 1924.
Niewielki kościół pw. św. Wojciecha wzniesiony został na rzucie prostokąta zamkniętego od strony południowej, prezbiterialnej trójbocznie z czworoboczną wieżą od północy. Świątynia nakryta została dachem dwuspadowym, przechodzącym w trójpołaciowy od południa. Prostą wieżę zwieńczono baniastym hełmem z latarnią. Obecnie pokrycie dachu stanowi blacha cynkowa, pierwotnie dach kryty był gontem. Ściany wzniesione w konstrukcji szkieletowej opracowane analogicznie, noszą znamiona późniejszych napraw. Pojedyncze elementy drewniane są wyraźnie późniejsze – na przykład podwalina, której poziom pierwotny był zapewne niższy o około 30-40 centymetrów. Połączenia elementów szkieletu dodatkowo wzmocniono metalowymi klamrami. Widoczne ingerencje w konstrukcję obiektu były jednak nieznaczne i zachował on swoją jednorodną formę.
Wnętrze kościoła, niezwykle skromne, składa się zaledwie z dwóch pomieszczeń – kruchty i niewielkiej przestrzeni nawy. W części głównej wprowadzono drewniany strop pseudokolebkowy, który jednak konstrukcyjnie nie stanowi prawdziwego stropu, gdyż nie zastosowano tu belek stropowych, jako elementów stężających konstrukcję. Jest raczej rodzajem sufitu rozdzielającego przestrzeń użytkową kościoła od więźby. Kruchtę przekryto prostym stropem belkowym nagim. W części prezbiterialnej znajduje się ołtarz posoborowy w formie prostego stołu.
Po II wojnie światowej kościół w Świętym Wojciechu został poświęcony jako kościół filialny parafii pw. Jana Chrzciciela w Międzyrzeczu, a następnie nowej parafii pw. Świętego Wojciecha. W obiekcie prowadzone były remonty: naprawiono dach, wypełnienia konstrukcji szkieletowej. W latach 80. wymieniono stolarkę okienną i położono nową podłogę. W następnym dziesięcioleciu dach pokryto ocynkowaną blachą zastępując nią częściowo zachowany łupek i wtórne płytki cementowe.
