Przywilej wzniesienia murów obronnych Żary otrzymały wraz z aktem lokacyjnym miasta, wydanym z woli Albrechta Dziewina, jego ówczesnego właściciela. Wcześniej istniały tu obwarowania drewniano-ziemne. Nowe, zbudowane z warstwowo układanego kamienia miały dużo większy obwód i zamykały w swym zasięgu zamek, kościół parafialny i klasztor franciszkanów. Mury otoczono nawodnioną fosą, przebiegającą w ich bezpośrednim sąsiedztwie od strony północnej i zachodniej. Od wschodu, przy bramie Dolnej jej rolę przejmowały dwa stawy; wielki zw. ,,pańskim” i mały ,,młyński”. Tak jak podobne im założenia obronne w Kożuchowie czy Głogowie miały grube, dwumetrowej szerokości i ośmiometrowej wysokości mury. Uzupełniały je założone na planie prostokąta baszty, które połączone były ze stanowiskami strzelniczymi, umieszczonymi w górnych partiach murów systemem drewnianych hurdycji. Dwie bramy Dolna i Górna zapewniały tranzyt przez miasto. Rozlokowane były one we wschodniej i zachodniej części obwodu i uzupełnione wąskimi furtami – przejściami dla pieszych, które w razie zagrożenia zamurowywano.
Na przełomie XV/XVI wieku, tak jak w Kożuchowie, dobudowano niższe mury zewnętrzne, z gęsto rozmieszczonymi otworami strzelniczymi. Miały one skuteczniej spełniać swoją rolę w razie ostrzału artyleryjskiego. Pieczę nad murami sprawowało bractwo kurkowe, stowarzyszenie obronne istniejące w Żarach od 1415 roku. Należeli do niego wszyscy, zdolni do noszenia broni mężczyźni. W XVIII w. i w ciągu następnych stuleci, mury przestały spełniać swoją pierwotną funkcję, a niereperowane popadały w ruinę. Z czasem przeszkadzały, ograniczając rozwój miasta. Ostatecznie, po pożarze w 1820 roku rozpoczęto ich rozbieranie; zburzono obie bramy, zasypano fosę i stawy. Z dawnego założenia zachowały się jedynie fragmenty, w tym m.in. wieża bramy Dolnej i odcinek z cylindryczną basztą narożną w południowo-zachodniej części miasta, związany z zabudowaniami klasztornymi franciszkanów.
Przekazy historyczne informują o jednym wypadku zagrożenia miasta – w poł. XV wieku w czasie najazdu wojsk husyckich. Mury obronne spełniły tu raczej role odstraszającą. Napastnicy odeszli z okupem nie podejmując walki.
