W dniu 22.08.2024 r. policjanci z Komendy Wojewódzkiej Policji w Szczecinie odzyskali renesansową płytę nagrobną Christiny von Schöneich z domu von Panwitz skradzioną w 1999 r. z nieużytkowanego kościoła w Gębicach w pow. krośnieńskim. Według informacji przekazanych przez KWP w Szczecinie, zabytek został zabezpieczony w strzeżonym wirydarzu katedry w Kamieniu Pomorskim, gdzie pozostanie do czasu podjęcia decyzji przez Prokuraturę.
Sukces był możliwy dzięki ogromnemu zaangażowaniu koordynatora ds. nadzorowania spraw z zakresu przestępczości przeciwko zabytkom Pana nadkom. dr. Marka Łuczaka z KWP w Szczecinie, który uzyskał informację o zabytku i uruchomił procedurę identyfikacji obiektu, rozsyłając zapytania do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Narodowego Instytutu Dziedzictwa oraz Wojewódzkich Konserwatorów Zabytków.
Zabytek został rozpoznany na podstawie przesłanych zdjęć przez Panią Kamilę Domagalską Z-cę Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków pełniącą również funkcję koordynatora ds. nadzorowania spraw z zakresu przestępczości przeciwko zabytkom. Podstawową przesłankę identyfikacji stanowiły informacje zawarte w treści inskrypcji znajdującej się na płycie nagrobnej, gdzie wskazano, iż mężem zmarłej Christiny z domu von Panwitz był Philip von Schöneich właściciel Zajączka (niem. Haasel).
Policjanci odzyskali zabytek w ciągu kilku godzin od przekazania przez Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków materiałów dotyczących zidentyfikowanego obiektu. Na szczególne podkreślenie zasługuje nie tylko profesjonalny sposób przygotowania akcji przez KWP w Szczecinie, ale przede wszystkim – zorganizowanie bezpiecznego przewozu i zabezpieczenia ciężkiej płyty z piaskowca.
Odzyskana płyta nagrobna jest obiektem wpisanym do Księgi A rejestru zabytków pod nr 2197 poz. 2. Do czasu kradzieży, zabytek był eksponowany na elewacji kaplicy daw. kościoła ewangelickiego w Gębicach. Wcześniej, w 1998 r. z tego samego miejsca ukradziono płytę nagrobną męża Christiny z domu von Panwitz – Philipa von Schöneich zm. 1589 r. (nr rejestru zabytków 2197 poz. 1). Płyta Philipa von Schöneich po kradzieży została wywieziona za granicę i obecnie jest ona poszukiwana. Kościół w Gębicach jest własnością Skarbu Państwa. W 2016 r. Powiat Krośnieński przeprowadził przy zabytku prace remontowo- zabezpieczające.
Co ciekawe, po kradzieży płyty nagrobnej Christiny von Schöneich organy ścigania i służby konserwatorskie posługiwały jej błędnymi opisami oraz określeniem, co wynikało z powielania omyłki zawartej w opisie zabytku sporządzonym przez biegłego sądowego przy okazji sprawy kradzieży płyty Philipa von von Schöneich. Zabytek był określany jako płyta nagrobna Małgorzaty z domu von Gladis -Gorp (sic!), przy czym nazwisko rodowe zostało wskazane na podstawie herbu matki Philipa von von Schöneich wyobrażonego na drugiej płycie. W rezultacie poszukiwano płyty nagrobnej zupełnie innej osoby. Nie wiedziano również, że obie płyty są wpisane do rejestru zabytków.
Odzyskana, renesansowa płyta nagrobna z wypukłorzeźbionym przedstawieniem Christiny von Schöneich z domu von Panwitz (prawdopodobnie z linii Königswarthe – na fotografii czytelna jedynie pierwsza litera miejscowości) została wykonana z piaskowca. Christina była żoną Philipa II von Schöneich właściciela Zajączka (niem. Haasel). Zmarła prawdopodobnie ok. 1600 r. Kobieta została ukazana en face, z rękami złożonymi do modlitwy. Postać odziana jest w sięgającą do ziemi, skromną, sztywnie pofałdowaną suknię dekorowaną, zdobionymi koronką, mankietami przy nadgarstkach. Na suknię ma narzucony płaszcz o symetrycznie rozchylonych u dołu połach. Głowę postaci okrywa rańtuch sięgający prawie do łokci. Dolną część twarzy i dekolt zasłania podwika. Lico płyty otacza bordiura z inskrypcją rozmieszczoną w dwóch wersach, rozpoczynającą się w lewym górnym rogu płyty: “ANNO • / IST • DIE• ALHIR • LIGENDE• EDLE •EHRENTVGENTREICHE • ERAW• CHRISTINA• GEB/ORNE PANWITZIN • AVS DEM HAVSE • K[—]/[—] • EDLEN • GESTRENGEN • ERNVESTEN • PHILIP • SCONEICHS • ZVR •/ HASEL• EHLICHE • HAVSERAW • IHRES • ALTERS •IM IN • GOT • SELIGLICHEN • ENT/SCHLAFFEN • DER • TREWE GOT • VORLEIN / [—]HR • EINE • SELIGE • RVHE • VND • FROLICHE • AVFFERSTEHVNG • ZVM • EWIGEN • LEBEN •AMEN•”. W nawiasach kwadratowych wskazano uszkodzone litery, ukośnikiem – kolejny wers. Język niemiecki, kapitała, litery wklęsłe. U góry, po bokach postaci i u dołu, na jej sukni, po dwa wypukłorzeźbione herby (herby u góry podpisane nazwiskiem rodowym). Po lewej (prawej – heraldycznie) stronie wywód herbowy ojca Zmarłej, po prawej – matki. Herb ojczysty: von Panwitz – tarcza dwudzielna w pas, górne pole dzielone na dwa; w klejnocie nad hełmem w koronie na trzonku pęk piór kogucich, po cztery na stronę. Po bokach herbu inskrypcja: „D•V // PAN•/WITZ”. Poniżej, na sukni herb babki ojczystej (von Bock?) – w polu wspięty kozioł (?) w lewo, w klejnocie nad hełmem w koronie połu kozła (?) w lewo. Herb macierzysty po prawej stronie płyty u góry: von Wiedebach – w tarczy orzeł, w klejnocie nad hełmem trzy pióra strusie. Po bokach herbu inskrypcja: „D•V // WIE/DEBACH//ER. Poniżej, na sukni herb babki macierzystej (von Berge?) – w tarczy dwudzielnej w pas połu koziorożca w klejnocie nad hełmem dwa koła młyńskie i pióra pawie. Płyta została ufundowana przed śmiercią Christiny von Schöneich, prawdopodobnie pod kon. XVI w., o czym świadczy fakt, iż nie wykuto daty śmierci oraz liczby (liczb: lat, tygodni i dni ) określającej wiek Zmarłej.
Kamila Domagalska
