Szukaj

Polityka prywatności
projekt i realizacja Carbo Media

Grabik – Dwory

Grabik położony jest około 1 km na północ od Żar. Początkowo była to niewielka wieś łańcuchowa, z czasem rozwinięta w wielodrożnicową. We wsi znajdują się dwa założenia folwarczne.

Dwór I

Pierwsze, niżej opisane, zlokalizowane jest w środkowej części miejscowości, na zachód od linii kolejowej i na południe od drogi łączącej wioskę Górka z Żarami. Zespół oddzielo­ny jest od wspomnianej drogi niewielkim parkiem z aleją dojazdową oraz stawem. Założe­nie tworzy podwórze w kształcie prostokąta otoczone z trzech stron zwartą zabudową go­spodarczą i inwentarską. Czwartą, północną pierzeję zajmuje dwór, obecnie użytkowany jako biura.

Historia Grabika sięga średniowiecza. Zachowane informacje i przekazy na temat miej­scowości są dość ubogie. W XVI wieku wieś była własnością von Bibersteinów. W 1550 roku Johann i Christoph von Biberstein oddali Grabik w lenno kapitanowi Hansowi von Schönaich. Następnie, dobra były w posiadaniu rodziny von Knappe. Od 1635 roku miej­scowość znalazła się w elektoracie saskim. Od 1816 roku należała do Prus, administracyj­nie podporządkowana była regencji frankfurckiej aż do 1945 roku. W XIX wieku Grabik stanowił własność domenalną. W połowie XIX wieku folwark należał do niejakiego Leon­hardta. Powierzchnia gruntów wynosiła wówczas około 477 mórg, w tym 265 ziemi ornej. Podatek gruntowy od posiadłości wynosił 20 talarów 11 groszy i 7 fenigów. Nie płacił ich jednak właściciel, ale stany Herrschft Sorau-Triebel.

Założenie folwarczne powstało w 2. poł. XIX wieku. Dwór został wzniesiony w 4. ćw. XIX stulecia. To budynek bez wyraźnych cech stylowych, murowany, otynkowany, z pokryciem dachowym z dachówki karpiówki ułożonej w koronkę. Obiekt rozplanowany jest na rzucie prostokąta z elewacją frontową zwróconą na południe. Budowla o zwartej bryle, posado­wiona na wysokich piwnicach, dwukondygnacyjna, nakryta została dachem czterospado­wym z powiekami. Elewacja frontowa zakomponowana jest niesymetrycznie jako siedmio­osiowa. W części zachodniej mieści się dwuosiowy ryzalit z przeszklonym gankiem, do któ­rego prowadzą jednobiegowe schody. Elewację w poziomie dzieli profilowany gzyms pod­okienny. Prostokątne otwory okienne, w pierwszej kondygnacji większe, drugiej mniej­sze, ujęte są w taśmowe opaski. Pozostałe elewacje opracowane zostały analogicznie. Przy czym, do siedmioosiowej elewacji tylnej, północnej, dostawiona jest przybudówka, miesz­cząca wyjście do parku, poprzedzona tarasem i murowanymi jednobiegowymi schoda­mi. Nad przybudówką znajduje się balkon. Trzecie, boczne wejście do dworu znajduje się w elewacji zachodniej. Z wystroju i wyposażenia obiektu zachowała się częściowo orygi­nalna stolarka okienna.

Po II wojnie światowej w folwarku utworzono PGR. Założenie zachowało swój pierwot­ny układ. Dwór użytkowany na mieszkania, poddawany bieżącym remontom, znajduje się w dobrym stanie zachowania. Obecnie założenie stanowi własność prywatną.



Dwór II

Drugi zespół folwarczny ulokowany jest również w centralnej części Grabika, na połu­dnie od drogi łączącej miejscowość Górka z Żarami i na wschód od linii kolejowej. Zało­żenie od zachodu graniczy z wyżej opisanym, XIX-wiecznym folwarkiem. Dwór umiesz­czony jest w centrum zespołu folwarcznego. Po jego północnej stronie położony jest czwo­roboczny dziedziniec zabudowany budynkami gospodarczymi i mieszkalnymi. Zaś na po­łudnie od dworu rozpościera się park, w którego zachodniej części znajduje się aleja lipo­wa, prowadząca do rezydencji.

Zachowane dokumenty na temat historii folwarku są dość ubogie. Przypuszczalnie ma­jątek w 1910 roku należał do kapitana armii pruskiej, Kurta Gablera. Po jego śmierci, w 1929 roku, dobrami dysponowali jego spadkobiercy. Posiadłość liczyła wówczas 367,48 ha, w tym 270,48 ziemi ornej, 40 ha łąk, 20 ha pastwisk, 25 ha lasów i 2 ha wód. Pozosta­łą część stanowiły nieużytki, obejścia i wody. Do majątku należała gorzelnia, gospodarstwo hodowlane bydła holenderskiego i trzody chlewnej.

Z powodu braku archiwaliów niemożliwe jest dokładne datowanie założenia. Przypusz­czalnie dwór został wybudowany w 2. poł. XIX lub na początku XX wieku. Siedzibę wła­ściciela wzniesiono jako obiekt murowany, tynkowany, pierwotnie kryty dachówką ce­ramiczną, obecnie blachą. Budynek założony jest na planie prostokąta z prostokątnymi aneksami od wschodu i zachodu. Bryła dworu jest zróżnicowana. Po obu stronach piętro­wego korpusu głównego nakrytego dachem dwuspadowym, znajdują się parterowe anek­sy, zachodni nakryty dachem dwuspadowym, wschodni zaś płaskim. Ten ostatni w części środkowej zaakcentowany jest portykiem kolumnowym, zwieńczonym trójkątnym fronto­nem. Natomiast z jego dachu wyrasta masywna, trzykondygnacyjna wieża, na planie kwa­dratu, dominująca nad bryłą budowli. Od strony zachodniej do dworu przylega prosto­kątny taras. Budynek jest w całości podpiwniczony. Jego dłuższe elewacje, północna i po­łudniowa, zaprojektowane są symetrycznie jako ośmioosiowe. Części środkowe powyż­szych elewacji podkreślone zostały przez dwuosiowe ryzality zamknięte trójkątnymi szczy­tami i podzielone gzymsami międzykondygnacyjnymi. Parter ryzalitów zdobi prostokątna nisza ujęta parą pilastrów. Podziały poziome elewacji wyznacza linia cokołu i gzyms koro­nujący. Prostokątne otwory okienne parteru zwieńczone są profilowanymi nadokiennika­mi wspartymi na konsolach, nieco mniejsze okna na piętrze ujęte są jedynie w gładkie ob­ramienia. Bogatszą dekorację otrzymały elewacje wieży i aneksu wschodniego, gdzie pier­wotnie mieściło się wejście główne do budynku. Ściany aneksu, zwieńczonego gładką at­tyką, w pionie artykułowane są przez zdwojone i pojedyncze pilastry. Wieża przepruta jest prostokątnymi otworami okiennymi, o zróżnicowanej wielkości na poszczególnych kon­dygnacjach. Dwa okna pierwszej kondygnacji, ujęte w profilowane opaski, zwieńczone są wspólnym prostym naczółkiem, pod którym umieszczona jest dekoracja wykorzystują­ca motyw kłosów zbóż. Okna ostatniej kondygnacji wieży, wsparte na gzymsie podokien­nym, ujęte są w opaski i oddzielone pilastrami. Wieżę wieńczy wyładowany gzyms z fry­zem kostkowym.

Po 1945 roku folwark był użytkowany przez Stację Oceny Odmian. W dworze mieści­ły się mieszkania dla pracowników. W związku z adaptacją budynku na mieszkania, prze­budowano wnętrze oraz częściowo jego formę zewnętrzną. Zlikwidowany został głów­ny ciąg komunikacyjny oraz otwór wejściowy w fasadzie, w którego miejsce wstawiono okno, zaś holl zaadaptowano na dodatkowe mieszkanie. Nowe wejście wykonane zostało wtórnie w miejscu okna mieszczącego się przy północno-wschodnim narożniku budynku. W późniejszym okresie zmieniono pokrycie dachu na blachę falistą. Mimo wprowadzo­nych zmian obiekt zachował czytelną pierwotną formę.

Zobacz również

Rokitno – bazylika mniejsza pw. Matki Bożej Rokitniańskiej

Kościół w Rokitnie należy do wybitnych przykładów sakralnej architektury doby baroku w Polsce. Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1378

Żagań, powiat żagański – Kaplica Grobu Bożego (ul. Księżnej Żaganny 16)

Położona obok kościoła Nawiedzenia NMP, jest repliką kaplicy w Görlitz, wzorowanej na grobie Chrystusa w Jerozolimie. Powstała w 1598 z

Żagań, pow. żagański – szpital św. Doroty (ul. Żelazna)

Wraz z przebudową kościoła Świętego Krzyża, z fundacji księżnej Doroty powstał okazały szpital, zaprojektowany przez Schatzberga. Inwestycją, realizowaną w latach

Table of Contents

Skip to content