Decyzją z dnia 17.09.2013 r. Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków pod nr L-608/A dźwig okrężny tzw. paternoster znajdujący się w budynku administracyjnym dawnych Zakładów Tkanin Technologicznych Eskord przy ul. Borowskiej w miejscowości Iłowa
Obiekt znajduje się w modernistycznym budynku administracyjnym pochodzącym z 1935 r. Dźwig wyprodukowała w 1936 r. berlińska firma Flohr. Składa się z 10 połączonych ze sobą kabin poruszających się ze stałą, niewielką prędkością. Kabiny przeznaczone są dla dwóch osób, nie posiadają drzwi – wsiadanie i wysiadanie odbywa się bez zatrzymywania dźwigu na parterze i trzech kolejnych piętrach budynku. Nad ostatnią kondygnacją znajduje się maszynownia. Winda napędzana jest trójfazowym silnikiem elektrycznym, z którego napęd przenoszony jest za pomocą przekładni ślimakowej na dwa zębate koła łańcuchowe. Wejścia do wagoników znajdują się tuż obok siebie i ujęte są wspólnym portalem z tworzywa imitującego kamień. Na parterze, na ściance pomiędzy kabinami, znajdują się dwa przyciski – jeden uruchamiający, drugi zatrzymujący dźwig. Na wyższych kondygnacjach umieszczony jest tylko wyłącznik „Stop”. Tabliczki z numerem kondygnacji zamontowane są wewnątrz szybu oraz nad portalem na pierwszym i drugim piętrze. W kabinach i w ścianach przy wejściu do kabin zamocowane są po dwa metalowe uchwyty w kształcie litery U.
Większość elementów tworzących mechanizm windy pochodzi z okresu jej produkcji. Do przekładni ślimakowej przykręcona jest tabliczka znamionowa z nazwą producenta – Flohr, datą produkcji – 1936, oraz numerem fabrycznym – 26335. Pompa olejowa została wyprodukowana przez firmę Ernst Holland Görlitz i/Schl.
Iłowska winda reprezentuje rzadki już obecnie typ dźwigu. Należy do grupy zaledwie sześciu urządzeń tego rodzaju działających na terenie Polski. Dwie windy znajdują się w Opolu – jedna w budynku Komendy Wojewódzkiej Policji, druga w siedzibie Urzędu Wojewódzkiego, następne dwie w Katowicach – w gmachu Sejmu Śląskiego i w biurowcu przy ul. Wita Stwosza 7, i kolejna przy wrocławskim rynku w siedzibie Banku Zachodniego. Kilka lat temu zlikwidowano dźwig okrężny w budynku należącym do PKP w Gdańsku, a wcześniej w Gliwicach w siedzibie Bumar Łabędy.
Źródło: W. Eckert, Winda okrężna w Iłowej. Lubuski Paternoster, „Lubuskie Materiały Konserwatorskie”, T. 10, 2013.
Fot. W.Eckert
Schemat działania dźwigu okrężnego na portalu dźwignice.info.
