Szukaj

Polityka prywatności
projekt i realizacja Carbo Media

Klenica – Dwór i pałac

Dwór

Dwór zwany domem gościnnym usytuowany jest w południowo-zachodniej części wsi i należy do zespołu pałacowo-folwarczno-parkowego. Położony jest między podwórzem gospodarczym zlokalizowanym od zachodu, a ogrodem, za którym od wschodu leży park krajobrazowy z pałacem wzniesionym w 1884 roku. Budynek jest użytkowany i pełni funkcję mieszkalną.

W roku 1649 dobra otyńskie wraz z Klenicą otrzymał zakon jezuitów na mocy te­stamentu spisanego przez Ernsta barona von Sprintzensteina. Majątek zniszczo­ny i spustoszony w czasie wojny trzydziestoletniej wyremontowali jezuici, a w 1680 roku zbudowali pierwszy dom gościnny. Budynek z towarzyszącą mu zabudową spło­nął w pożarze 18 kwietnia 1690 roku. W latach 1690-1692 jezuici wznieśli nowe budynki gospodarcze, a w 1693 postawili nowy dom gościnny. W 1773 roku pa­pież Klemens XIV rozwiązał zakon jezuitów. Przez kolejne trzy lata dobra były nadal w posiadaniu zakonu, który za zgodą papieża mógł przez ten czas funkcjonować na tere­nie Prus. Od 1776 roku klenickie mienie przeszło pod zarząd kamery królewskiej. W 1787 roku książę kurlandzki – Ernest Johan von Biron kupił otyński majątek wraz z Klenicą. W 1795 roku dobra odziedziczył syn Ernesta Johana – Piotr książę żagański, który zmarł w 1800 roku. Sukcesorem Klenicy została jego najmłodsza córka Dorota, po mężu de Talleyrand-Perigord księżna Dino. W czasie nieobecności właścicielki nadzór nad ma­jątkiem sprawował mieszkający w domu gościnnym Henneberg. W 1862 roku cór­ka Doroty – Paulina markiza de Castellane objęła wydzielony z dóbr otyńskich mają­tek klenicki wraz z Swarzenicami i Karszynem. Po jej śmierci w 1891 roku zarząd nad dobrami sprawował jej zięć Antonii Wilhelm książę Radziwiłł, który okresowo mieszkał w pojezuickim domu do czasu wybudowania w 1884 roku pałacu nazywanego myśliw­skim. Nowy budynek stanął na terenie parku położonego na wschód od domu gościn­nego. Od tego czasu w starym domu zamieszkiwali pracownicy majątku. W 1891 roku dobra przeszły we władanie Marii Doroty – żony księcia Radziwiłła. Po śmierci księcia w 1904 roku posiadłość w Klenicy stała się letnią rezydencją księżnej na stałe miesz­kającej w Berlinie. Księżna Maria Dorota Radziwiłł umarła 11 lipca 1915 roku w Klenicy. Kolejnym właścicielem majątku został Stanisław Wilhelm książę Radziwiłł. Po jego śmierci w 1920 roku posiadłość przeszła na niepełnoletnią córkę Annę Marię, któ­ra w 1922 roku odsprzedała ją Śląskiemu Towarzystwu Ziemskiemu. W połowie lat 20. XX wieku część posiadłości nabył właściciel firmy handlującej drewnem – Johan Jacob Bo­winckel z Berlina i pozostał w jego władaniu do końca II wojny światowej. Resztę rozpar­celowanego majątku kupił w 1. poł. lat 30. XX wieku Clemens Bußmann.

Dwór wzniesiony jest na planie prostokąta z centralnie umieszczonym ryzali­tem w elewacji wschodniej i pseudoryzalitem w elewacji zachodniej. Dwukon­dygnacyjna bryła pierwotnie przykryta była czterospadowym dachem. Fasada z głównym wejściem skierowana była na wschód. W 1. poł. XIX wieku obiekt przebudo­wano w związku ze zmianą jego przeznaczenia. Wydzielono nowe pomieszczenia zmienia­jąc układ wnętrz i dachu. Zlikwidowano czterospadową konstrukcję dachu na rzecz dwu­spadowej. Główne wejście przeniesiono z elewacji wschodniej na zachodnią, sytuowaną od strony podwórza. Nad portalem drzwiowym wmurowano kamienną tablicę z herbem księżnej Doroty de Talleyrand-Perigord. Na początku XX wieku do elewacji południowej dostawiono drewniane schody, prowadzące do mieszkania na piętrze.

Ściany zewnętrzne przepruwają prostokątne otwory okienne, pozbawione obramień w trakcie XIX-wiecznego remontu. Elewacje opracowane gładkim tynkiem wieńczy szero­ki profilowany gzyms. Naroża spinają gładkie pilastry. Elewację wschodnią – dawną fasa­dę – akcentuje wysunięty przed lico ryzalit zamknięty trójkątnym frontonem, ujętym lize­nami. Przyziemie ryzalitu akcentują podwójne, boniowane pilastry zakończone kapitela­mi trzymającymi belkowanie z przerwanym naczółkiem. Pośrodku usytuowane jest wejście do budynku, nad nim blenda. Na wysokości piętra znajdują się dwie głębokie, przeskle­pione półkoliście wnęki. Na elewacji południowej, pomiędzy oknami drugiej kondygna­cji, umieszczony jest zegar słoneczny wykonany w technice sgraffito. Wewnątrz częściowo zachowały się elementy historycznego wyposażenia – stolarka drzwiowa.

Po 1945 roku rezydencję przejął Skarb Państwa. W 1949 roku obiekt przeznaczono na mieszkania dla pracowników PGR. W ostatnich latach wprowadzono wtórne podziały po­mieszczeń, wymieniono pokrycie dachu i częściowo stolarkę okienną. Obecnie zamieszku­je w nim kilka rodzin.



Pałac

Pałac usytuowany jest w południowo-zachodniej części wsi, po południowej stronie dro­gi lokalnej z Trzebiechowa do Bojadeł. Rezydencja stanowi główny element zespołu par­kowo-folwarcznego, rozplanowanego na osi wschód-zachód. Wokół pałacu założony jest park krajobrazowy, za którym po zachodniej stronie położony jest folwark.

W 1787 roku książę kurlandzki – Ernest Johan Biron kupił od kamery królewskiej otyń­skie dobra z Klenicą. Osiem lat później majątek odziedziczył jego syn Piotr książę żagań­ski, który zmarł w 1800 roku. Sukcesorem Klenicy została najmłodsza córka, zaledwie siedmioletnia Dorota, która w 1809 roku weszła w związek małżeński z Edmundem de Talleyrand-Perigord księciem Dino. Podczas jej nieobecności nadzór nad majątkiem pro­wadzili Henneberg, a po nim Wrumb. W 1862 roku córka Doroty – Paulina markiza de Castellane, mieszkająca w rezydencji Rochecotte pod Paryżem objęła wydzielony z dóbr otyńskich majątek klenicki wraz ze Swarzenicami i Karszynem. Po jej śmierci w 1891 roku zarząd nad dobrami sprawował jej zięć Antonii Wilhelm książę Radziwiłł. Podjął on w la­tach 1883-1884 budowę zespołu rezydencjonalnego na terenie założonego rok wcześniej parku. Równocześnie z pałacem wzniesiono nieduży budynek gospodarczy, usytuowany od północy z aneksem po południowej stronie. W 1891 roku dobra przeszły we władanie Marii Doroty – żony księcia Radziwiłła, córki Pauliny de Castellane, a wnuczki księżnej żagańskiej Doroty de Talleyrand-Perigord. 16 grudnia 1904 roku zmarł książe Radziwiłł. Wiosną 1905 roku z inicjatywy Marii Radziwiłł przeprowadzono rozbudowę pałacu. Przez kolejne dziesięć lat pałac klenicki pełnił funkcję letniej rezydencji księżnej, na stałe miesz­kającej w Berlinie. Księżna Maria Dorota Radziwiłł umarła 11 lipca 1015 roku w Kleni­cy i tu została pochowana. Szczątki jej przewieziono później do Nieświeża i tam spoczęły w Mauzoleum rodziny Radziwiłłów. Na mocy testamentu właścicielem majątku został Sta­nisław Wilhelm książę Radziwiłł, który mając rosyjskie obywatelstwo nie mógł przejąć po­łożonych w Państwie Pruskim dóbr. Posiadłość oddana została pod przymusowy zarząd nadleśniczemu Bläschke z Bojadeł, a następnie hrabiemu Hatzfelde ze Żmigrodu. Książę Radziwiłł poległ 28 kwietnia 1920 roku podczas walk o Malin na Ukrainie. Po jego śmier­ci pałac przeszedł na niepełnoletnią córkę – Annę Marię. W 1922 roku dobra sprzedano Śląskiemu Towarzystwu Ziemskiemu we Wrocławiu, które po parcelacji zbyło ich część wraz z rezydencją Johanowi Jacobowi Bowinckel z Berlina, właścicielowi firmy handlującej drewnem. Pozostał on właścicielem majątku do końca II wojny światowej.

Wzniesiony w 1884 roku dwukondygnacyjny budynek składał się z korpusu, mieszczą­cego apartamenty i przylegającego do niego zachodniego skrzydła, gdzie w przyziemiu usytuowano mieszkania dla służby, a na piętrze salę myśliwską. Od północy zaprojek­towano wtopiony między korpus i skrzydło czterokondygnacyjny, czworoboczny ryza­lit, z nadbudowanym drewnianym belwederem. Na górnej partii prostokątnego ryzali­tu, wsparta na kroksztynach spoczywała górująca nad pałacem drewniana „altana”, przy­kryta czterema dwuspadowymi daszkami o krzyżujących się kalenicach. Każda z czte­rech ścian „altany” przepruta była dużym oknem. Wnętrze pałacu dostosowane zosta­ło do potrzeb przyjeżdżającego na polowania księcia Radziwiłła. Prócz tego w obiek­cie znajdowało się mieszkanie prowadzącego majątek urzędnika, pomieszczenia biurowe i archiwum majątku. Dzisiejsza forma architektoniczna została ukształtowana w trakcie przebudowy przeprowadzonej przez budowniczego Dimkę w 1905 roku według planów Marii Radziwiłł. Zrealizowany projekt nawiązywał do rozwiązań stosowanych w latach 60. XIX wieku przez berlińskiego architekta A. Schulza oraz dzieł H. Muthesiusa. Rozbudowa objęła skrzyło zachodnie, które przedłużono o jeden człon. Dobudowana część zwieńczo­na została od strony parku szczytem nakrytym dwuspadowym dachem. Na skraju skrzydła dostawiono nieznacznie dominującą nad kalenicą dachu wieżę zamkniętą stożkowym heł­mem. Rozebrano drewniany belweder i postawiono na jego miejscu ośmioboczny tambur zakończony hełmem z latarnią. Architektura rozbudowanych partii nawiązywała do istnie­jącej formy budynku ukształtowanej w 1884 roku, a wykorzystującej elementy stylu kla­sycystycznego i Rundbogen.

Po 1945 roku rezydencję przejął Skarb Państwa. Obiekt mieścił w latach 1946-1958 biu­ra PGR. W 1958 roku w pałacu utworzono Lubuski Uniwersytet Ludowy. W związku z wprowadzeniem nowego przeznaczenia wykonano remont budynku. Na początku lat 90. XX wieku w budynku utworzono Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, następ­nie Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapeutyczny, który funkcjonował do końca 2006 roku. Przeprowadzone po wojnie remonty zubożyły wygląd elewacji przez usunięcie ozdobnych drewnianych elementów szczytów i balkonów oraz wysuniętych połaci dachów. Wewnątrz wprowadzono wtórne podziały i nowy wystrój zakłócający pierwotny charakter pałacu. Obecnie pozostaje nieużytkowany.

Zobacz również

Rokitno – bazylika mniejsza pw. Matki Bożej Rokitniańskiej

Kościół w Rokitnie należy do wybitnych przykładów sakralnej architektury doby baroku w Polsce. Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1378

Żagań, powiat żagański – Kaplica Grobu Bożego (ul. Księżnej Żaganny 16)

Położona obok kościoła Nawiedzenia NMP, jest repliką kaplicy w Görlitz, wzorowanej na grobie Chrystusa w Jerozolimie. Powstała w 1598 z

Żagań, pow. żagański – szpital św. Doroty (ul. Żelazna)

Wraz z przebudową kościoła Świętego Krzyża, z fundacji księżnej Doroty powstał okazały szpital, zaprojektowany przez Schatzberga. Inwestycją, realizowaną w latach

Table of Contents

Skip to content