Sobolice, gm. Przewóz – park pałacowy

Założenie pałacowo-parkowe w Sobolicach (niem. Zoblitz) zlokalizowane jest w pd.-zach. części wsi, pomiędzy główną drogą prowadzącą w kierunku Nysy Łużyckiej a zakolem rzeki. Zajmuje teren o powierzchni 20 ha, obejmujący obszary zadrzewione, łąki i stawy. Dominantą w zespole jest pałac położony w jego wsch. części, ok. 100 m od głównej drogi. Od tej strony granice posiadłości wyznacza ceglany mur, w którym, mniej więcej na osi pałacu, zlokalizowany jest główny wjazd. Od pn. obszar parku graniczy z polami, od pd.-wsch. poprzez drogę gruntową sąsiaduje z łąkami i stawem hodowlanym. Jego zach. granica ciągnie się brzegiem rzeki.
Pierwsze wzmianki dotyczące wsi Sobolice pochodzą z pocz. XV w., natomiast majętność ziemska potwierdzona jest źródłowo w 2 poł. XVIII w. Od 1756 r. majątek należał kolejno do rodzin: von Damnitz, Brauchitsch, von Alvensleben, von Grabowsky, von Unruh, von Seelig, von Tiele. W 1886 r. dobra kupił Oskar baron von Kittlitz. Po jego śmierci majątek przejęła żona – Jutta von Kricken oraz syn Albert1, który był ostatnim właścicielem Sobolic przed II wojną światową.
Nie jest znana data wzniesienia pierwszych zabudowań na terenie majątku. Budynki gospodarcze zostały zaznaczone na planie pochodzącym z 1863 r. Sobolicka siedziba powstała prawdopodobnie na przełomie XIX i XX w., gdy majątek znajdował się w rękach rodziny von Kiettlitz. Między 1905 a 1912 r. po zach. stronie pałacu został założony niewielki park krajobrazowy. Początkowo obejmował obszar o rzucie zbliżonym do prostokąta i powierzchni 5 ha. Z czasem powiększono go o tereny położone pomiędzy pałacem a mostem na Nysie. Po II wojnie światowej majątek rozparcelowano. Teren z pałacem przekazano Wojskom Ochrony Pogranicza. Zlokalizowane tam budynki folwarczne rozbierano sukcesywnie w latach 50. i 60. XX w. Do 1991 r. sobolicka siedziba stanowiła strażnicę WOP, a później, do 2006 r. strażnicę Straży Granicznej. Obecnie jest własnością prywatną. Większa część dawnego parku podlega Lasom Państwowym.
Kompozycja przestrzenna parku została podporządkowana istniejącemu, naturalnemu układowi wodnemu: zach. granicę stanowiło zakole rzeki, a strumień przecinający teren wykorzystano do stworzenia wąskiego i długiego stawu, ciągnącego się po pd. i zach. stronie pałacu. Główna droga wjazdowa prowadziła od mostu na Nysie najpierw przez teren zadrzewiony, później przez łąki (na tym odcinku była obsadzona obustronnie drzewami). Aleja dochodziła do mostku przerzuconego nad stawem. Podjazd oraz ścieżki spacerowe w pobliżu pałacu prowadzone były łagodną linią, zataczając kształty zbliżone do okręgów. Dalej od pałacu przecinały się pod kątem prostym doprowadzając do ścieżki – obwodnicy, ciągnącej się wzdłuż rzeki i kończącej się od pd. przy niewielkim stawie. Z tego miejsca odchodziły jeszcze dwie drogi – dojazdowa do pałacu i główna droga wiejska. Teren po wsch. stronie pałacu zajmowały budynki folwarczne, a na pn. od nich rozciągał się ogród użytkowy.
Park jest przykładem kompozycji krajobrazowej. Podzielony jest na dwie części wąskim stawem w kształcie podkowy. Teren bezpośrednio przy pałacu to łąka z pojedynczymi drzewami oraz podrostami drzew i krzewów. Po drugiej stronie stawu rozciąga się teren w większości zadrzewiony. Dominują tu gatunki liściaste: dąb szypułkowy (Quercus robur) i grab pospolity (Carbinus betulus). Dopełniają je kasztanowce białe (Aesculus hippocastanum), lipy drobnolistne (Tilia cordata), klony pospolite (Acer platanoides), klony jawory (Acer pseudoplatanus) i wiązy szypułkowe (Ulmus laevis). Przy rzece występują rośliny typowe dla łęgu. Do gatunków obcych należą dwa pomnikowe żywotniki (Thuja occidentalis), obejmujące wejście do pałacu. Najstarszy drzewostan, prawdopodobnie włączony do kompozycji parku, skoncentrowany jest w sąsiedztwie rezydencji oraz przy drogach w pd. części. Na szczególną uwagę zasługuje aleja prowadząca do mostu – początkowo kasztanowcowa, dalej przechodząca w dużo starszą, ok. 250-letnią, jednostronną aleję dębową.
W parku zachowały się pozostałości po bogato rozwiniętym systemie wodnym. Widoczne są przepusty i śluzy do regulacji przepływu wody. Staw przypałacowy jest mocno zaniedbany: zamulony, z brzegami gęsto obrośniętymi samosiewami drzew i krzewów. Mostek jest nieczynny. Nie zachował się układ komunikacyjny w części przypałacowej, natomiast nadal czytelne pozostają drogi w drugiej części parku, choć większość z nich wymaga oczyszczenia. Starodrzew parku jest w złym stanie, wymaga zabiegów pielęgnacyjnych i ratunkowych. Najstarsze dęby, rosnące wzdłuż pd.-wsch. granicy parku, są podtapiane wodą ze stawów rybnych. Nie odnaleziono elementów małej architektury.
Układ przestrzenny założenia nie uległ zatarciu. Park zajmuje teren równoważny obszarowi zaznaczonemu na mapie pochodzącej z 1939 r. Priorytetowym działaniem powinno być scalenie działek i usunięcie wtórnych ogrodzeń, co w konsekwencji umożliwi przywrócenie historycznych relacji widokowych i komunikacyjnych.