Kosieczyn – zakończenie kolejnego etapu prac konserwatorskich

Zakończył się kolejny etap  prac konserwatorskich i restauratorskich w drewnianym kościele parafialnym pw. Świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza w Kosieczynie, które zrealizowano staraniem ks. Proboszcza Z. Przybysza dzięki pozyskaniu środków z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa narodowego . Kościół w Kosieczynie jest jedną z najstarszych dotąd rozpoznanych, drewnianych świątyń, wzniesionych na terenie Polski, która datowana jest na około 1389 r. Więźba dachowa nad nawą i prezbiterium datowana jest na 1417 r. Wieżę wzniesiono w 1431 roku. Kosieczyńska świątynia prezentuje rzadki przykład bardzo wczesnej architektury drewnianej o unikatowej, zachowanej w oryginalnej formie, konstrukcji wieńcowej.  Jej wystrój i wyposażenie wzbogacają m.in. cenne, gotyckie polichromie, XV-wieczne, gotyckie rzeźby – krucyfiks i Pieta, XVII-wieczne ołtarze, ambona i konfesjonał.
Od kilku lat trwają w zabytku kompleksowe prace konserwatorskie i restauratorskie, podczas których odsłonięto pierwotną konstrukcję świątyni oraz jej pierwotny układ wnętrza, pochodzący z czasów budowy i zniekształcony późniejszymi przebudowami. Usunięcie w ramach tych prac wtórnej posadzki i obniżenie jej do pierwotnego poziomu pozwoliło na odsłonięcie wewnętrznej partii ścian fundamentowych i belek podwalinowych. Umożliwiło to ocenę stanu zachowania tych elementów, który okazał się katastrofalny. Wymagało to przeprowadzenia niezwykle skomplikowanych pod względem technologicznym i konstrukcyjnym, specjalistycznych działań konserwatorskich, polegających na wymianie podwaliny oraz usunięciu wtórnego, późniejszego, murowanego cokołu wraz z regulacją poziomu i naprawą oryginalnego, pierwotnego fundamentu kamiennego, co umożliwi trwałe zabezpieczenie obiekt przed zniszczeniem. W 2011 roku kontynuowano prace przy fundamentach i podwalinie wieży zamykając ten zakres niezbędnych działań.
Przed przystąpieniem do kolejnego etapu prac w 2011 roku oceniono, że wystrój ścian wewnętrzych nawy nie prezentuje wartości historycznej, odbiegając od estetyki gotyckiego kościoła. Po usunięciu deskowania i tynku wapiennego odsłonięto grubą warstwę polepy glinianej. Jej stan techniczny i estetyczny był bardzo zły. Belki tworzące wieniec ścian, mimo ponad 600-letniej historii, były jednak w dobrym stanie. Nie stwierdzono obecności aktywnych owadów. Ściany są mocno zdeformowane i odchylone od pionu jednak nie ma zagrożenia dla statyki budowli (wzmocnienia wykonano w 2006 roku). Stwierdzono, że wszystkie bale mają charakterystyczne, głębokie pęknięcia desorpcyjne, będące efektem naturalnego rozsychania się i pękania wielkogabarytowych kłód. Szczeliny te wypełnione zostały białą zaprawą mineralną (prawdopodobnie wapienną) i – podobnie jak łączenia krawędzi belek wieńcowych– zaklejone pasami tkaniny z włókien łykowych, najprawdopodobniej lnu. Choć stan drewna jako budulca jest dobry, to daleko idącemu zniszczeniu uległa warstwa powierzchniowa bali zrębu zarówno od wewnątrz kościoła jak i od zewnątrz. Pomimo tego, w trakcie prowadzonych w ubiegłych latach badań konserwatorskich,  na ścianach wewnętrznych odkryto i udokumentowano pozostałości zdobiących je niegdyś polichromii, które poddano pracom konserwatorskim. Jak oceniono, polichromia zachowana jest w znikomym stopniu, co było spowodowane wykonaniem w późniejszym czasie nasieków na powierzchni belek wieńcowych, które w znacznym stopniu, a miejscami całkowicie zniszczyły polichromie.
Specyfika konserwacji drewnianych kościołów z dekoracjami malarskimi wymaga, by wszystkie prace były ze sobą powiązane, z uwagi na fakt, iż konstrukcja wieńcowa jest jednocześnie podłożem malarskim. W związku z tym pracom konserwatorskim musiały towarzyszyć prace ciesielskie i budowlane.
Kontynuowane w 2011 roku kompleksowe prace konserwatorsko-restauratorskie w kosieczyńskiej świątyni obejmowały prace przy pozornym drewnianym sklepieniu nad nawą, wieży oraz przy elementach wyposażenia świątyni: ołtarzu bocznym, chórze muzycznym, rzeźbie Pieta, krucyfiksie, rzeźbie św. Jana Chrzciciela i konfesjonale. Prace przy sklepieniu pozornym obejmowały m.in. dezynfekcja i impregnacja konstrukcji oraz jej zabezpieczenie ognioochronne, wzmocnienie konstrukcji, naprawy stolarskie i ciesielskie, odtworzenie historycznego układu i charakteru deskowania. Prace konserwatorskie i naprawcze przy konstrukcji szkieletowej wieży dotyczyły m.in.  konserwacji i uzupełnienia konstrukcji szkieletowej wieży, stabilizacji konstrukcji wieży, naprawy i regulacji poziomu fundamentu kamiennego wieży, usunięcia murowanego cokołu i przywrócenie drewnianych belek podwaliny, usunięcia wtórnej cementowej posadzki i wykonie nowej posadzki ceramicznej. Ponadto we wnętrzu kościoła wykonano nowe drzwi wg wzorców historycznych oraz scalono kolorystycznie sklepienie pozorne i ściany nawy. Na jej ścianie zachodniej wyeksponowano po konserwacji pozostałości polepy glinianej. Przewidziany zakres prac pozwolił na całkowite i kompleksowe zakończenie prac w nawie kościoła oraz estetyzację i aranżację tej przestrzeni. Miał też pozytywny wpływ na bezpieczeństwo i stan techniczny oraz walory estetyczne kościoła i jego cennego wyposażenia, przyczyniając się do przywrócenia obiektowi pierwotnej formy i konstrukcji.
Celem wszystkich podejmowanych w zabytku na przestrzeni ostatnich lat działań było wydobycie jego wartości historycznych, dostosowanie wyglądu świątyni do jej faktycznej rangi. Przeprowadzone prace mają pozytywny wpływ na chronione wartości jednego z najcenniejszych obiektów zabytkowych w Polsce oraz na znajdujące się tam zabytku ruchome, poddane  zabiegom konserwatorskim i restauratorskim.